دومين كنگره‌ي بين‌المللي بزرگداشت ابوالمعالي ميرزا عبدالقادر بيدل دهلوي (عرس بيدل) برگزار شد. در مراسم افتتاح اين همايش در شامگاه چهارشنبه، ساعد باقري كه اجراي برنامه را برعهده داشت، بزرگداشت بيدل را بزرگداشت زبان و ادبيات فارسي دانست. در ادامه علي معلم – دبير اين كنگره – در سخناني خاطرنشان كرد: بيدل در شرق به‌عنوان كشفي تازه مطرح است و نه‌تنها براي ما ايرانيان، كه براي پاره‌هاي بدن ايران در هر سوي اين جهان فتنه‌زده، مطلب از اين قرار است. اين شاعر همچنين متذكر شد كه اطلاعات ما از بيدل، اطلاعات دقيق و عميقي كه شايسته‌ي اين شخصيت بزرگ باشد، نيست، و سپس پيام رييس جمهور را به اين كنگره خواند. اسفنديار رحيم‌مشايي – رييس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري – در اين مراسم كه در تالار مركز آفرينش‌هاي فرهنگي – هنري كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان برگزار شد، بيدل دهلوي را نماينده‌اي از يك جريان ناب حقيقت‌جو دانست و گفت: ميرزاي دهلوي را گرامي مي‌داريم، نه از آن جهت كه آمده، مانده، رفته و بهره‌اي برده است؛ بلكه از اين جهت كه آمده، بهره داده و مانده؛ او نرفته است و اين‌كه بعد از سده‌ها از او ياد مي‌كنيم، بهترين گواه است كه بيدل مانده است. وي همچنين زبان را موطن انسان دانست و ماهيت مشترك زبان و وطن را اين‌گونه توصيف كرد كه انسان براي اين‌كه با انسان باشد، به وطن و زبان نياز دارد. رحيم‌مشايي از بيدل به‌عنوان قدبلندي در اعماق تاريخ ياد كرد كه از ميان توده‌ي آدم‌هاي كوتاه خود را نشان مي‌دهند. پانديت محمد شفيع – رييس ايالتي جامو و كشمير – نيز در سخناني به‌زبان انگليسي گفت: همواره از كشمير به‌عنوان ايران صغير ياد مي‌شود و ايران در قلب تك‌تك كشميري‌ها جايگاه ويژه‌اي دارد. همچنين زبان فارسي از سال 1586 تا 1906 ميلادي، زبان رسمي كشمير بوده است. وي با اشاره به اين‌كه بيدل به‌دنبال سرودن قصيده و آسودگي در دنيا نبوده است، به علاقه‌ي فراوان او به سروده‌هاي غني كشميري اشاره كرد و استفاده از تشبيهات زياد را از ويژگي‌هاي شعري اين دو شاعر دانست. اما دومين روز كنگره‌ي بين‌المللي بزرگداشت بيدل دهلوي، روز گذشته با ارايه مقالاتي پايان يافت. به‌گزارش خبرنگار ايسنا، در دومين روز كنگره كه به‌طور هم‌زمان در دو سالن برگزار مي‌شد، در سالن شماره يك، نشست تخصصي با حضور هيات رييسه شامل عليرضا صالحي، قمر غفار از هند و جوره بيگ نذري از تاجيكستان، نيازمند صديق – استاد دانشگاه جامو و كشمير – مقاله‌اش را با عنوان «سبك هندي و غزليات بيدل» ارايه كرد. او در مقاله‌اش آورده بود كه غزل‌هاي بيدل رندي عارفانه دارند و خيال‌پرداز و معني‌سازند، و بيدل در دنياي شعر، راهش را از ديگر سرايندگان جدا و واژه‌هاي تازه ايجاد مي‌كند. او پيچ و خم انديشه را اصل جوهر شعر معرفي مي‌كند. سپس عبدالغفور آرزو از افغانستان در مقاله‌اي با عنوان «ابهام در شعر بيدل» اظهار داشت: بيدل شعر خود را ديدني مي‌داند؛ نه شنيدني، و اين از ويژگي‌هاي شعري اوست. غزليات او به‌سمت چندمعنايي و حتا هيچ‌معنايي حركت مي‌كنند. واژه‌ي خاموش در شعر و نثر بيدل جايگاه خاصي دارد. سعيد خومحمدي از مشهد نيز درباره‌ي «تاثير شيوه و سبك هندي و شعر بيدل بر غزل معاصر فارسي بعد از انقلاب اسلامي» صحبت كرد. در مقاله‌ي او آمده بود كه شخصيت بخشيدن به اشياي بي‌جان در شعر بيدل وجود دارد، كه در نمونه‌ي شعرهاي شاعران ما مثل قيصر امين‌پور، يوسفعلي ميرشكاك، محمدعلي بهمني و يا عليرضا قزوه هم هست. اين عده و تعدادي ديگر از كساني بودند كه پس از انقلاب به صراحت مضامين بيدل را در شعر خود آوردند. كاووس حسنلي هم از شيراز در مقاله‌اش به بررسي ساختاري يكي از غزل‌هاي بيدل پرداخت و بر نقد خواننده‌محوري در بررسي اين غزل تاكيد كرد. او به وجود وحدت در بسياري از غزل‌هاي بيدل هم اشاره كرد. مرتضي اخوان كاخي نيز درباره‌ي «جايگاه بيدل در ايران» سخن گفت و يادآور شد كه بيدل دريايي عظيم و عجيب است و تقريبا دو قرن است كه از حافظه‌ي ادبي ايران رفته و حتا در كتاب‌هاي درسي هم اسمي از او نيست، كه اين قطعا يك ضايعه است. البته اخيرا كساني كه سبك نو را در شعر فارسي پايه‌گذاري كردند، به او توجه كردند. كاخي متذكر شد كه بيدل از اولين كساني است كه در شعر فارسي آزادي سياسي را مطرح مي‌كند. البته در برخي مقوله‌ها هم به حاشيه رفته است و براي اين‌كه بيدل بزرگ شود، بايد كوچكش كرد. اسدالله حبيب از كشور آلمان نيز مقاله‌اي را با عنوان «تركيبات شعر بيدل» ارايه كرد و در اين مقاله درباره‌ي واژه‌هايي كه در شعر و نثر بيدل برجستگي دارند، سخن گفت و يادآور شد كه هر جور واژگان در شعر بيدل بسيارند. همچنين محمد رفيع جنيد از افغانستان مقاله‌اش را با عنوان «بيدل ما وحدتي است» ارايه كرد و در آن به كنكاش ديدگاه‌هاي باطني اين شاعر پرداخت. به‌گزارش خبرنگار ايسنا، غلام حيدر يگانه از دانشگاه بلغارستان با مقاله‌ي «شعر، وحدت و تامل در آثار بيدل»، نورعلي نورزاد از تاجيكستان درباره‌ي «محافل بيدل‌خواني و زمينه‌هاي تحول مكتب شرح‌نگاري بر بيدل»، بصير احمد حسين‌زاده از افغانستان درباره‌ي «بيدل و سه آهنگ» و نيز قمر غفار درباره‌ي «بيدل؛ شاعر زمانه‌ها» صحبت كردند. قمر غفار در مقاله‌اش گفت كه شاعر براي هر زمانه‌اي است. اگر مي‌خواهيم بيدل را درست بشناسيم، بايد همه‌ي نسخه‌هاي خطي موجود در جهان درباره‌ي او را جمع‌آوري و چاپ كنيم. همچنين در سالن شماره‌ي دو كه هيات رييسه‌اش مولانا عبدالعزيز مهجور از افغانستان، عبدالرضا مدرس‌زاده و نيازمند صديق بودند، عبدالحليم از دانشگاه هند درباره‌ي «بيدل؛ شاعر تركيب‌هاي ناآشنا»، عبدالرضا مدرس‌زاده از كاشان درباره‌ي «آفرينش‌هاي هنري در شعر عاشقانه‌ي بيدل»، سمندر وفا – محقق پشتوزبان – درباره‌ي «بيدل و فرقه‌هاي معرفتي هند» و باباجان رحيمي از تاجيكستان درباره‌ي «رساله‌ي خواب بيدل»، زيانگ نگوين از ويتنام درباره‌ي «انديشه بوديسم و هندوييسم در شعر بيدل»، حسين خسروي درباره‌ي «بيدل و رهي معيري»، عبدالعزيز مهجور درباره‌ي «سير تاريخي عرس بيدل»، مرتضي اميري اسفندقه درباره‌ي «مضامين مشترك در شعر صائب و بيدل»، محسن علي از هند درباره‌ي «بيدل و چهار عنصر»، كتايون شيدايي، حجت‌الاسلام سيدحسن موحد درباره‌ي «بيدل و ابن عربي»، فاطمه مقدم‌پور، خسرو احتشامي درباره‌ي «بيدل و بهزاد» و احمد عاطف از مصر درباره‌ي «سير تاريخي تصوف و شعر فارسي در هند» مقاله ارايه دادند. در مراسم اختتاميه‌ي اين همايش كه از ساعت 17 روز پنج‌شنبه پي‌گيري شد، محمدمهدي مظاهري – معاون فرهنگي دانشگاه آزاد اسلامي – به ذكر نكاتي درباره‌ي دومين كنگره پرداخت و گفت: شاعري مثل بيدل حتا مصرف را هم توليد مي‌كند. او در خلق ظرفيت‌هاي تازه زبردست است. بيدل در فراسوي مرزهاي وطن ما آشناتر است؛ تا در ميان هم‌زبانان خود، و براي اين موضوع بايد چاره‌جويي كرد. جوره بيگ نذري هم از آكادمي علوم تاجيكستان با موضوع «نقش شعر و سبك بيدل در ادبيات ماوراءالنهر» گفت: آثار بيدل در ماورالنهر در قرن 18 راه يافت و باعث پيدايش محفل‌هاي خاص بيدل‌آرايي شد. شعر او در مدت كوتاهي تمام خراسان و ماوراءالنهر را دربر گرفت. بيدل به پيشرفت ادبيات ماوراءالنهر مدد رساند و باعث يك حادثه‌ي مثبت ادبي شد. دست مبارك برادران ايراني همان‌طور كه در بازسازي مقبره‌هاي تاريخي ساير شاعران در پاكستان و هند و كشورهاي ديگر بوده، مي‌طلبد كه خانه‌ي آخرت بيدل را هم آباد كند. سپس فرهنگ جهانبخش – پژوهشگر و استاد دانشگاه – درباره‌ي «انديشه‌هاي فلسفي بيدل» سخن گفت و افزود: براي فهميدن هر شاعري بايد به انديشه‌ي آن شاعر توجه كرد و اين را تنها از طريق علم رياضي و فيزيك مي‌توان فهميد. ابوالقاسم اسماعيل‌پور نيز درباره‌ي «اسطوره در شعر بيدل» گفت: بيدل دهلوي شاعر سرزمين اسطوره‌هاست. زبان او نمادين است و اسطوره‌هاي زباني‌اش با عرفان اسلامي آميخته شده است. اسطوره و نماد در شعر بيدل گره خورده‌اند. سپس چهندر شيكهر – رييس بخش فارسي دانشگاه دهلي – درباره‌ي «تاثير موقعيت‌هاي جغرافيايي زندگي بيدل در شعر و انديشه‌ي او» سخن گفت و نخستين فراغي از پاكستان هم «انديشه‌ي بيدل از ديدگاه اقبال لاهوري» را بررسي كرد. در ادامه سپا‌سگذاري از نهادهاي مشاركت‌كننده در برگزاري اين كنگره شامل: كانون ادبيات ايران، دانشگاه آزاد اسلامي، سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري و شبكه راديويي فرهنگ، توسط هادي سعيدي كياسري – رييس كانون ادبيات ايران – انجام شد. به‌گزارش ايسنا، همچنين علاوه بر اجراي موسيقي بر اساس شعرهاي بيدل دهلوي، اعلام شد كه برنامه‌ي عرس بيدل روز يك‌شنبه 12 آذرماه جاري در اصفهان پي گرفته خواهد شد و كساني‌كه به‌علت كمبود وقت يا حضور نداشتن، مقاله‌ي خود را ارايه نكرده‌اند، آن‌جا به ارايه مقاله خود مي‌توانند بپردازند.
